Οι γνώσεις μου για την Στοκχόλμη και γενικά για τη Σουηδία περιορίζονταν μέχρι πρόσφατα, στο σκανδιναβικό design, στο ΙΚΕΑ και φυσικά στους ABBA. Αυτό το ταξίδι μου φανέρωσε μια άλλη, εξαιρετικά ενδιαφέρουσα, πτυχή της σκανδιναβικής πρωτεύουσας.

της Μαρίας Θ. Μασούρα

Μπορεί να έμεινα στη Στοκχόλμη μόνο μια βδομάδα, αλλά χρειάστηκαν μόλις λίγες μέρες για να διαπιστώσω πως είναι ίσως η πιο cool πόλη της Ευρώπης.

Καταρχάς, είναι μια πόλη, όπως πρέπει να είναι οι πόλεις. Τι εννοώ; Αποτελείται από 1/3 κτίρια, 1/3 πράσινο και 1/3 νερό. Ο τέλειος συνδυασμός για να ζεις ανθρώπινα σε ένα μεγάλο αστικό κέντρο. Αποτελείται από 14 νησάκια και το καθένα έχει το δικό του χαρακτήρα. Ένα είναι το πιο εμπορικό, άλλο το πιο σικάτο και ακριβό, ένα άλλο, το πιο μποέμ, σε ένα άλλο βρίσκεται ένα ονειρεμένο δάσος κλπ.

Το άλλο που διαπίστωσα πολύ σύντομα είναι πως οι Σουηδοί είναι ένας πολύ πρακτικός λαός. Δεν υπάρχει τίποτα περιττό, όλα γίνονται για συγκεκριμένο λόγο, όλα λειτουργούν τέλεια – αυτή είναι εξάλλου και η φιλοσοφία τους σε όλες τις πτυχές της ζωής τους. Από το λειτουργικό design, τα μινιμάλ και με υπέροχες υφές ρούχα, τη δομή της πόλης μέχρι το πόσο πρακτική είναι η καθημερινότητα τους.  Από την άλλη , αυτό δεν σημαίνει πως είναι ψυχροί. Απεναντίας, είναι πολύ εξυπηρετικοί, αρκετά φιλικοί και μιλάνε τέλεια αγγλικά. Αυτό όμως που κάνει την Στοκχόλμη τόσο ξεχωριστή είναι ότι έχει πολλές και διαφορετικές όψεις. Θα προσπαθήσω να στις δείξω, βολτάροντας στα κύρια νησάκια της.

Η εμπορική

Όταν πάρεις το λεωφορείο – το Arnalda Express –  από το αεροδρόμιο, θα σε αφήσει στον κεντρικό σταθμό της Στοκχόλμης, στο νησάκι Norrmalm. Αυτό είναι το εμπορικό κέντρο. Γεμάτο γραφεία, ουρανοξύστες, mall και μεγάλες αλυσίδες (σκέψου να δεις μαζεμένα στην ίδια πλατεία, 5-6 μεγάλα H&M). Οπότε εδώ θα έλθεις κυρίως για ψώνια. Εξάλλου στο Normalm βρίσκεται και το μεγαλύτερο mall της Στοκχόλμης, το  πολυτελές NK.  Αξίζει επίσης να επισκεφθείς όχι μόνο το National Museum αλλά και το Medelhavsmuseet μέσα στο οποίο, βρίσκονται εκπληκτικά ευρήματα από ανασκαφές στην Κύπρο, ανάμεσα τους δεκάδες ειδώλια, που παρουσιάζονται όλα μαζί πίσω από μια βιτρίνα – μια συγκλονιστική εικόνα.  Κάνε διάλειμμα από τις βόλτες, απολαμβάνοντας τσάι ή καφέ, στο όμορφο λόμπι του προσφάτως ανακαινισμένου ξενοδοχείου Nobis. Το ήξερες πως μέσα σε αυτό το ξενοδοχείο, μετά από μια απαγωγή το 1973, δημιουργήθηκε η έννοια του Συνδρόμου της Στοκχόλμης;

Η μποέμ

Το σπίτι που έμεινα βρισκόταν στο Söderlmam ή Söder όπως το λένε χαϊδευτικά οι ντόπιοι. Το “Soho της Στοκχόλμης», ως πριν καμιά δεκαριά χρόνια ήταν αρκετά επικίνδυνο και δεν μπορούσες να κυκλοφορήσεις εύκολα. Τώρα, η πιο εναλλακτική περιοχή της σουηδικής πρωτεύουσας, είναι γεμάτη γκαλερί, καταστήματα, ακριβά, φθηνά, indie, hipster, σπουδαία second hand και αντικερί. Η κύρια εμπορική περιοχή είναι το Slussen και ο εμπορικός πεζόδρομος που χωρίζει το νησί στη μέση ονομάζεται Götgatan. Από την άλλη, αξίζει τον κόπο να περπατήσεις και να χαθείς στα σοκάκια για να ανακαλύψεις μικρά καταστηματάκια. Υπάρχουν επίσης οι έθνικ συνοικίες ( εννοείται πως πετύχαμε και ελληνικό εστιατόριο) και πολλά μπαρ και εστιατόρια . Περπατώντας προς το ανατολικό μέρος του Södermalm, βρήκαμε την περιοχή Hornstull – τη χαρά του νεοhipster και των ανερχόμενων καλλιτεχνών– που θυμίζει, τόσο στα κτίρια όσο και στον τρόπο που λειτουργούν μερικά μαγαζιά εκεί, το σοσιαλιστικό παρελθόν της Στοκχόλμης. Τι εννοώ: Μπήκαμε σε ένα όμορφο café. Πήγαμε πρώτα στο ταμείο, πληρώσαμε τον καφέ, πήραμε γλυκάκια από τον πάγκο και ακολούθως γεμίσαμε μόνοι μας τα φλιτζάνια mix & match από την καφετιέρα στον κοινόχρηστο πάγκο. Και πληρώσαμε πολύ φθηνά.  Στο Södermalm, αξίζει να επισκεφθείς το μουσείο μοντέρνας φωτογραφίας το Fotografiska. Στο μεγάλο κτίριο υπάρχουν πολλές εκθέσεις ταυτόχρονα. Στον πάνω όροφο βρίσκεται ένα υπέροχο café, όπου μπορείς να απολαύσεις καφέ, χυμό, κρασί, σαλάτες, σάντουιτς και γλυκά και να χαλαρώσεις απολαμβάνοντας τη φανταστική θέα προς τα νησάκια Djurgården, Gamla Stan και Skeppsholmen από τις τεράστιες τζαμαρίες. Μια από τις πιο ωραίες περιοχές στο Söderlmam, είναι το SoFo. Η περιοχή νότια του Folkungagatan είναι γεμάτη δημιουργικά και σούπερ cοοl μαγαζιά, cafe και εστιατόρια. Στο επίκεντρο, είναι η πλατεία Nytorget με πολλά πράγματα να κάνεις, να δεις και  να δοκιμάσεις! Αν θες να βολτάρεις, το Monteliusvägen, είναι ένα μονοπάτι περίπου μισού χιλιομέτρου με θέα προς τη λίμνη Mälaren και το δημαρχείο. Αξίζει να το περπατήσεις την ώρα που δύει ο ήλιος! Φανταστική θέα θα έχεις και από το Fjällgatan.

Η αριστοκρατική

Θες πλατιές λεωφόρους και πολυτελή κτίρια; Θες να επισκεφθείς το κατάστημα της Louis Vuitton, της Fendi και της Prada; Θες να δεις που ζει και που κυκλοφορεί η ελίτ της Στοκχόλμης; Θα πας στο Östermalm. Αν είσαι foodie, πρέπει οπωσδήποτε να επισκεφθείς το Östermalms Saluhall. Αυτό το υπέροχο food market, βρίσκεται μέσα σε ένα εντυπωσιακό κτίριο του 1888. Ολόφρεσκο ψάρι, απίστευτα τυριά, τεράστια ποικιλία σε σοκολάτες και μπαράκια για να καθίσεις να απολαύσεις το κρασί σου και να τσιμπήσεις γκουρμέ φαγητό. Εμείς,  πήγαμε σε ένα ψαράδικο και ζητήσαμε από τον κούκλο πωλητή που έμοιαζε με Βίκινγκ ( δεν υπερβάλλω), να μας κόψει 4 φέτες φρέσκου σολομού. Τις πήραμε και καθίσαμε σε ένα μπαρ, πήραμε ροζέ κρασί και απολαύσαμε σολομό που έλιωνε στο στόμα. Θεϊκή εμπειρία. Στο Östermalm βρίσκεται και το The Royal Dramatic Theatre, το εθνικό θέατρο της Σουηδίας. Από τη δραματική του σχολή «γεννήθηκαν» προσωπικότητες όπως η Greta Garbo και η Ingrid Bergman. Έξω από το κτίριο, στην γωνιά βρίσκεται το μπρούτζινο άγαλμα της ηθοποιού Margaret Krook. Αυτό ήταν το σημείο που στεκόταν και κάπνιζε, στα διαλείμματα των παραστάσεων. Όταν πας εκεί και αγκαλιάσεις το άγαλμα, θα διαπιστώσεις πως είναι ζεστό κάτι που οφείλεται στην εσωτερική θέρμανση που βρίσκεται μέσα στο άγαλμα.  Αυτή η πράξη, έγινε για να συμβολίσει πόσο «ζεστός» άνθρωπος ήταν η Margaret Kook. Απίθανο ε;

Η παραδοσιακή

Στο Gamla Stan, την παλιά πόλη δηλαδή, θα περπατήσεις σε πέτρινα στενά δρομάκια, ανάμεσα σε ψηλά κτίρια καλυμμένα με τερακότα, θα επισκεφθείς το Royal Palace. Θα αγοράσεις σουβενίρ, θα επισκεφθείς αντικερί, η μυρωδιά του φρεσκοψημένου ψωμιού θα σε οδηγήσει σε υπέροχους φούρνους και θα τσεκάρεις το Μουσείο Nobel . Στα τέλη Νοεμβρίου, που είχα πάει, οι πλατείες του Gamla Stan ήταν γεμάτες ξύλινα κιόσκια που πωλούσαν χριστουγεννιάτικα στολίδια, ζεστή σοκολάτα, κάστανα, σοκολάτες και αντικείμενα φτιαγμένα από κέρατα ταράνδου.

 

Η παραδεισένια

Το σαββατοκύριακο, βολτάραμε στην όαση πρασίνου της πόλης, το πανέμορφο νησάκι Djurgården. Πρόκειται για ένα τεράστιο πάρκο, με λίμνες, μονοπάτια και πανύψηλα δέντρα. Εκεί βρίσκονται επίσης ο ζωολογικός κήπος, café – κάποια μοιάζουν με θερμοκήπια! –  αλλά και πολλά μουσεία. Το πιο γνωστό είναι το Skansen, το πρώτο open air μουσείο στον κόσμο και το οποίο με 150 παραδοσιακά κτίρια ( ανάμεσα τους καταστήματα που λειτουργούν όπως παλιά π.χ. φαρμακείο, φούρνοι, εργαστήρια) δείχνει πως ζούσαν οι σκανδιναβοί πριν χρόνια. Για να το γυρίσεις θα χρειαστείς μια ολόκληρη μέρα. Μετά είναι το περίφημο Vasamuseet, στο οποίο βρίσκεται ένα απίστευτο πλοίο του 17^ου αιώνα μοναδικό στο είδος του στον κόσμο. Πολύ εντυπωσιακό είναι το Biologiska Museet.  Στεγάζεται σε ένα κτίριο που ήταν κάποτε νορβηγική μεσαιωνική εκκλησία και από το 1893 που λειτούργησε, έμεινε αναλλοίωτο. Μέσα, αριστοτεχνικά ταριχευμένα ζώα και πουλιά , βρίσκονται τοποθετημένα σε σκηνικά, τέλειες ρέπλικες της σκανδιναβικής εξοχής. Εκπληκτικό! Αν θες να επισκεφθείς ένα εντελώς διαφορετικό μουσείο, πήγαινε στο Prins Eugens Waldemarsudde . Αυτό το παλάτι, άνηκε στον Πρίγκιπα Ευγένιο, αδελφό του Βασιλιά Γουστάβου του 5^ου. Θα δεις πανέμορφα δωμάτια, παντού βάζα μς λουλούδια ενώ υπάρχει και μια γκαλερί με έργα από τη συλλογή του πρίγκιπα. Φάγαμε μεσημεριανό στο μικρό χαριτωμένο εστιατόριο του που σερβίρει νόστιμα παραδοσιακά πιάτα τα σουηδικής κουζίνας. Και αν είσαι fan τον ABBA – όπως είμαι και εγώ – σε αυτό το νησάκι βρίσκεται το μουσείο τους (www.abbathemuseum.com) , όπου εκτός από τα κουστούμια, τους δίσκους και τα γνωστά εκθέματα, σου υπόσχονται να νιώσεις σαν το 5^ο μέλος τους. Mamma Mia!

Η καλλιτεχνική

Η Στοκχόλμη έχει μια πολύ ενδιαφέρουσα καλλιτεχνική σκηνή. Διασχίζοντας την γέφυρα από το Blasieholmen, θα βρεθείς στο Skeppsholmen, το «νησί των μουσείων». Εκεί μπορείς να επισκεφθείς το πολύ αξιόλογο Moderna Museet, όπου εντός του μινιμάλ κτιρίου γίνονται κατά καιρούς πολύ αξιόλογες εκθέσεις, το μουσείο αρχιτεκτονικής, το Arkitekturmuseet , και το μουσείο αρχαιοτήτων Άπω Ανατολής, το Östasiatiska Museet .

Υπάρχουν τόσα πολλά να κάνεις και να δεις στη Στοκχόλμη, όποια εποχή του χρόνου και αν πας. Αυτό που κρατάω εγώ, από το πρώτο ταξίδι μου εκεί, είναι πως είναι μια πόλη και μια κοινωνία, όπως θα έπρεπε να είναι οι πόλεις και οι κοινωνίες. Με ιδέες που εφαρμόζονται, με σεβασμό στον άνθρωπο και στο περιβάλλον, με προτεραιότητα τους κατοίκους της πόλης και με πολλή διάθεση για δημιουργία και πρωτοποριακές ιδέες. Και αυτό δεν μπορεί παρά να την κάνει όντως την πιο cool πόλη της Ευρώπης!

 

POST IT

• Το μετρό είναι από τα πιο όμορφα που έχω δει. Οι πιο πολλοί σταθμοί είναι σαν έργα τέχνης. Πάρε την Stockholm Card. Θα τη βρεις σε περίπτερα, βιβλιοπωλεία και τουριστικά γραφεία της πόλης.  Διαρκεί από μια μέρα μέχρι πέντε,  σου δίνει πρόσβαση σε όλα τα μέσα μαζικής μεταφοράς και σου δίνει δωρεάν είσοδο σε 75 μουσεία και αξιοθέατα.
• Αν βρεθείς στην πόλη καλοκαίρι, πάρε ποδήλατο, από τα πολλά σημεία του Stockholm City Bike .
• Είχα πάει τέλος Νοεμβρίου. Η θερμοκρασία, για μένα που ζω στην Μεσόγειο, ήταν λες και πήγαινα στην Αλάσκα. Κατά τη διάρκεια της μέρας άντε να ανέβαινε στους 2-3 βαθμούς και το βράδυ ήταν πλην 8-10. Αν θα πας από φθινόπωρο μέχρι άνοιξη εξοπλίσου με καλής ποιότητας προστατευτικά ρούχα, από αυτά που φοράς για να πας στα χιόνια. Επίσης, το χειμώνα νυκτώνει νωρίς, από τις δύο το μεσημέρι. Αλλά αυτό δεν θα σε ενοχλεί γιατί φαναράκια ανάβουν έξω από τα μαγαζιά, στα δρομάκια μέσα στο δάσος και δείχνουν το δρόμο– ένα ονειρεμένο σκηνικό.
• Το καλοκαίρι αξίζει να πας στο Αρχιπέλαγος, ένα σύμπλεγμα 24,000 μικρών νησιών.
• Στο SoFo επισκέψου μαγαζιά όπως το Grandpa, το Tjallamalla και το πολύχρωμο Coctail Deluxe και πάρε καραμέλες από το Pärlans konfektyr  ενώ πιο πάνω πέρνα από το Nitty Gritty και κάνε μια βόλτα από το σικάτο κατάστημα της Filippa K. Στο Norrmalm τσέκαρε το Whyred και αγόρασε κάλτσες και εσώρουχα της μάρκας του διάσημου τενίστα Björn Borg.

• Η Στοκχόλμη έχει τεράστια κουλτούρα σε μαγαζιά second hand. Μερικά από αυτά είναι το Beyond Retro , το Herr Judit στο Hornstall ( Hornsgatan 65) και το Lisa Larssons Second Hand στην οδό Bondegatan στο Söderlmam.
• Στο τέρμα σχεδόν της Götgatan στον αριθμό 32 βρίσκεται το Granit, κάτι σαν το σκανδιναβικό Muji. Υπέροχα στιλάτα πράγματα για το σπίτι, προσωπικά gadget και σε πάρα πολύ καλές τιμές.
• Made in Sweden: Εδώ είναι ο ναός του σκανδιναβικού design. Τα περίφημα έπιπλα του Carl Malmsten, του Bruno Matsson, του Josef Frank και άλλων πολλών μπορείς να τα δεις σε μόνιμη έκθεση στο National Museum ενώ δουλειά πιο νέας σχολής design, θα βρεις στο Svensk Form στο Skeppsholmen, δίπλα στο Moderna Museet, στα καταστήματα Design Torget, στο πολυκατάστημα NK και στο Asplund, ανάμεσα σε άλλα.

FOOD  ETC.

Η Σκανδιναβία είναι αυτή την περίοδο, ο πρωτοπόρος στην γαστρονομική σκηνή της Ευρώπης. Αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στο πετυχημένα sourcing που κάνουν  (ελεγχόμενη αγορά των πρώτων υλών από συγκεκριμένους παραγωγούς). Στη Στοκχόλμη βρίσκονται πολύ καλά εστιατόρια, συμπεριλαμβανομένων και αρκετών βραβευμένων με Michelin, ενώ σε απόσταση 5-6 ωρών με το αυτοκίνητο βρίσκεται το Fäviken, το εξαιρετικό εστιατόριο του Magnus Nilsson.

• Το ποτό και το φαγητό είναι ακριβά στην Στοκχόλμη.
• Υπάρχουν πολλοί φούρνοι. Με ωραία διακόσμηση και εκπληκτικά ψωμιά. Δεν θέμα παράδοσης, μου είπε ένας ντόπιος, αλλά είναι μια τάση που ξεκίνησε τα τελευταία χρόνια και αναπτύχθηκε πολύ.
• Οι Σουηδοί πίνουν πολύ καφέ. Η πιο διάσημη αλυσίδα είναι το Wayne’s όμως η πόλη είναι γεμάτη υπέροχα café.

• Το επίσημο street food της Στοκχόλμης, είναι η ρέγκα ( herring), που σερβίρεται όμως και σε εστιατόρια. Σοταρισμένη με βούτυρο και σερβιρισμένη με lingonberry sauce, τουρσί πάνω σε τοστ συνοδευμένη με μουστάρδα, τηγανητή με άνηθο κλπ. Πολύ καλή, υπό μορφή street food, πωλείται στο Nystekt Stromming ( Sodermalmstorg 1, Södermalm).
• Με τι θα συνοδεύσεις το φαγητό σου; Με aquavit φυσικά!
• Η ιεροτελεστία του απογευματινού τσαγιού στην Σουηδία ονομάζεται “fika”. Πρόκειται για καφέ, τσάι συνοδευμένο με  γλυκά ή σαντουιτσάκια.
• Μπορεί να είναι τουριστικό, αλλά το Gamla Stan διαθέτει μερικά από τα καλύτερα εστιατόρια της Στοκχόλμης, όπως για παράδειγμα το Frantzen/ Lindeberg.
• Οι κρεατοφάγοι πρέπει να επισκεφθούν οπωσδήποτε το AG Restaurant & Bar  ενώ αν θες surf & turf και τα καλύτερα στρείδια της πόλης θα φας στο δημοφιλές Pontus! 
• Στο SoFo πρέπει οπωσδήποτε να πας στο Nytorget Urban Deli. Ένα φανταστικό μαγαζί που λειτουργεί ως ντελικατέσεν, μπαρ και εστιατόριο. Καταπληκτικό vibe, φαγητό και ποτό. Κάπου εκεί βρίσκεται και το Nytorget 6, ιδανικό για κρασί και μικρά πιατάκια με φαγητό που βγαίνει από την ανοικτή κουζίνα. Επίσης, στην ίδια περιοχή, για πρόγευμα, με σπιτικό ψωμί επισκέψου το Bakverket ( Bondegatan 59)
• Πολύ καλό φαγητό σερβίρεται στο café του Moderna Museet.
• Στο Söderlmam υπάρχει το μπαρ Kvarnen, μια παραδοσιακή και κάπως τουριστική μπιραρία (Tjärhovsgatan 4). Όμως, αν είσαι fan των βιβλίων του Stieg Larsson βλ. « The Girl with the Dragon Tattoo», πήγαινε. Εκεί έγιναν γυρίσματα της ομώνυμης χολιγουντιανής παραγωγής. Α, έχει και ωραία μπάρα!

• Το Pelikan επίσης στο Söder, είναι μπιραρία που σερβίρει κλασικά σουηδικά φαγητά π.χ. κεφτέδες με lingonberries και αγγούρι τουρσί και ρέγκα με βούτυρο και τυρί. (Blekingegatan 40).
• Πάνω σε ένα μεγάλο, πολύ χαρακτηριστικό, industrial πύργο στο Slussen του Söderlmam βρίσκεται το Eriks Gondolen. Έχει μια κάπως παλιομοδίτικη αισθητική, είναι όμως μια σταθερή αξία για φαγητό και ποτό και η θέα από εκεί είναι φανταστική.